اندیکاتورRatio

آموزش و تنظیمات اندیکاتور آر اس آی (RSI) با فیلم آموزشی
اندیکاتور RSI (بخوانید آر اس آی) جزو دسته نوسانگرها است. نوسانگرها اندیکاتورهایی هستند که در پایین نمودار رسم میشوند و بر حسب پرایس اکشن بین دو سطح صفر و صدی یا مانند آن نوسان میکنند. در کل از نوسانگرها برای تشخیص چیزهای مختلفی استفاده میشود، مانند قدرت روند، میانگین نوسانات قیمت، حد حمایت و مقاومت و دیگر خصوصیات نمودار معاملاتی که برای تصمیمگیری شما مهم هستند. اگر بر اساس تحلیل تکنیکال معامله میکنید، تحلیل الگوهای شمعی و اندیکاتورها برای شما ابزارهایی ضروری هستند. RSI جزو اندیکاتورهای بسیار مهمی است که در اغلب تحلیلهای بازار که توسط متخصصین انجام میشود نام آنرا ميشنوید.
✅✅✅ میتوانید با دیگر اندیکاتورهایی که در تشخیص قدرت روند به شما کمک میکنند نیز آشنا شوید: آموزش اندیکاتور ADX (ای دی اکس)
فیلم آموزشی اندیکاتور RSI
این فیلم کوتاه ترسیم، تنظیمات اندیکاتور RSI در متاتریدر را برای شما توضیح میدهد و مثالهایی از نحوه سیگنالگیری با RSI ارائه میکند.
معرفی اندیکاتور RSI یا آر اس آی
نام اندیکاتور RSI یا Relative strength index را به فارسی میتوان شاخص قدرت نسبی ترجمه کرد. دقیقا این کاری است که این اندیکاتور انجام میدهد: یعنی به شما میگوید روندی که شاهد آن هستید تا چه حد قدرت یا اصطلاحا مومنتوم دارد، اما این قدرت را به طور نسبی بر حسب روندهای پیشین نشان میدهد. در کل اغلب نوسانگرها همین خاصیت را دارند، یعنی مقادیر نسبی به شما میدهند که باید آنها را بر اساس گذشته نمودار تعبیر کنید.
برای توضیح ساده و شفاف مفهوم مومنتوم میتوان گفت که مومنتوم همان شتاب تغییر قیمت است. هر چه نمودار شیب تندتری داشته باشد یعنی مومنتوم بیشتر است.
کار دیگری که اندیکاتور RSI انجام میدهد این است که به شما در تشخیص نقاط معکوس شدن روند کمک کند.
زمانی که در بازاری مانند سهام، فارکس، کریپتو یا غیره، قیمت کالا بیش از حد بالا رفته باشد به احتمال زیاد به سطح مقاومتی برخورد خواهد کرد و سپس روند نزولی خواهد یافت. همچنین اگر بیش از حد فروخته شده و پایین رفته باشد، احتمالا پس از برخورد به سطح حمایتی جهت نمودار تغییر خواهد کرد و روند صعودی خواهد شد.
با استفاده از اندیکاتور RSI میتوان تا حدی این نقاط حمایتی و مقاومتی که نقش محور را ایفا میکنند، یعنی روند قیمت در آنها معکوس میشود را شناسایی کرد.
اندیکاتورRSI در سال ۱۹۷۸ توسط شخصی با نام ویلدر در کتابی به عنوان «مفاهیم جدید در سیستمهای معاملاتی تکنیکال» معرفی شد.
فرمول محاسبه اندیکاتور RSI
تمامی پلتفرمها به صورت خودکار اندیکاتور را برای شما ترسیم میکنند، اما دانستن نحوه محاسبه اندیکاتور از یک جهت مفید است: به شما درک عمیقتری از نحوه کارکرد آن میدهد و در نتیجه بهتر میتوانید آنرا بخوانید و تفسیر کنید.
اندیکاتور RSI به صورت زیر محاسبه میشود.
میانگین سود همان میانگین افزایش قیمت در دوره مد نظر است و میانگین ضرر نیز میانگین کاهش قیمت. برای محاسبه اولین مقدار RSI معمولا مقدار دوره را ۱۴ در نظر میگیرند و میانگین سود و ضرر را به این صورت محاسبه میکنند:
در دورههای بعد میانگین سود و ضرر به صورت زیر اندیکاتورRatio محاسبه میشود:
نحوه استفاده از اندیکاتور RSI
همانطور که گفتم از RSI میتوان به دو منظور استفاده کرد:
- تشخیص قدرت یا اصطلاحا مومنتومی که پرایس اکشن دارد؛
- تشخیص این که چه زمان ممکن است روند تغییر جهت دهد.
در ادامه هر کدام از این موارد را مفصل توضیح میدهم.
تشخیص قدرت روند با استفاده از اندیکاتور RSI
مقدار اندیکاتور RSI همیشه بین صفر و صد در نوسان است. در این بازه دو مقدار دیگر نیز مهم هستند: رقم ۳۰ و رقم ۷۰.
به طور کلی اغلب اوقات مقدار اندیکاتور RSI بین ۳۰ و ۷۰ در نوسان است. هر چه پرایس اکشن حرکت عرضیتری داشته باشد (روند قدرتمندی وجود نداشته باشد) مقدار اندیکاتور به حد وسط یعنی ۵۰ نزدیکتر است.
زمانی که مقدار اندیکاتور از ۳۰ پایینتر و یا از ۷۰ بالاتر برود، یعنی روندی قابل توجه در بازار حاکم است. اگر روند خیلی قوی باشد ممکن است اندیکاتور حتی به صفر یا ۱۰۰ نیز نزدیک شود.
در کل هر چه اندیکاتور به سمت صفر برود یعنی روند نزولی مومنتوم بیشتری دارد. در مقابل هر چه مقدار اندیکاتور RSI به ۱۰۰ نزدیکتر شود یعنی مومنتوم روند صعودی بیشتر است.
تشخیص تغییر روند با استفاده از اندیکاتور RSI
نقطه محوری یا Pivot point جایی است که روند در آن میچرخد و جهت عکس را در پیش میگیرد، مثلا روندی صعودی تبدیل به روند نزولی میشود و یا روندی نزولی به روند صعودی تبدیل میگردد.
برای استفاده از اندیکاتور RSI در تشخیص این نقاط باید ابتدا با مفاهیم «اشباع فروش» و «اشباع خرید» آشنا شوید. این وضعیت در هر بازاری ممکن است ایجاد اندیکاتورRatio شود، مثلا در فارکس و مثلا جفتارزی خاص یا در سهام یا کریپتو و غیره.
وقتی که کالای مدنظر شما روندی صعودی را طی کرده باشد و برای مدتی بیش از حد عادی در این حالت مانده باشد و به عبارت دیگر، قیمت آن به طور غیرواقعی بالا رفته باشد، میتوان گفت که در وضعیت اشباع خرید قرار دارد. به عبارت دیگر مقدار خریدی که از آن کالا انجام شده بیش از حد است.
در مقابل، وقتی که کالایی روندی نزولی را طی کرده باشد و قیمت آن به طور غیرواقعی پایین رفته باشد میگویند در وضعیت اشباع فروش قرار دارد. به عبارت دیگر بیش از حد فروش رفته است.
اندیکاتور RSI به شما در تشخیص این نقاط اشباع خرید و اشباع فروش کمک میکند.
به عنوان قاعدهای کلی، وقتی که مقدار اندیکاتور از ۷۰ بالاتر برود یعنی بازار به وضعیت اشباع خرید رسیده است و قیمت بیش از حد بالا رفته است. در مقابل، وقتی که مقدار اندیکاتور از ۳۰ پایینتر برود، یعنی بازار به وضعیت اشباع فروش رسیده است و قیمت بیش از حد پایین آمده است.
اما کار به همین سادگیها نیست و نمیتوان هر زمان که RSI از ۷۰ اندیکاتورRatio بالاتر رفت با اطمینان گفت که قرار است روند برعکس و قیمتها نزولی شود.
اولا، ممکن است مثلا پس از این که اندیکاتور از ۷۰ بالاتر رفت قیمت شاهد کاهش باشد، اما این کاهش صرفا حرکتی اصلاحی یا Correction باشد که به واسطه آن قیمت به حد واقعی خود برگردد ولی روند نزولی ایجاد نشود. همین ماجرا درباره زمانی که اندیکاتور از ۳۰ پایینتر برود و سپس حرکتی افزایشی در قیمت رخ دهد هم صادق است.
مسئله دیگر این است که وقتی که روندی قوی حاکم باشد مقدار RSI میتواند برای مدتی طولانی بالای ۷۰ یا زیر ۳۰ باقی بماند. پس نمیتوان توقع داشت که حتما به محض این که مقدار RSI از ۷۰ یا ۳۰ رد کرد، قرار است شاهد تغییر روند باشیم.
پس چگونه تشخیص دهیم که چه زمانی RSI احتمال چرخش روند را به ما سیگنال میدهد؟
در اول کار باید دید که وضعیت روند به چه صورت است.
زمانی که قیمت برای مدتی طولانی حرکت عرضی داشته و در کانالی مشخص بالا و پایین شده است میتوان از همان سطوح ۷۰ و ۳۰ به عنوان شاخصهای اشباع خرید و اشباع فروش استفاده کرد.
اما اگر روندی قوی در بازار مسلط باشد لازم میشود که مقداری این سطوح را بالا و پایین کرده و اصطلاحا آنها را تنظیم کنید. برای مثال، اگر در بازاری روند صعودی قوی حاکم باشد میتوان گفت که حد اشباع فروش را باید بالاتر از ۳۰ در نظر گرفت و مثلا آنرا در ۴۰ گذاشت؛ و در مقابل حد اشباع خرید را نیز باید بالاتر از ۷۰ در نظر گرفت و مثلا در ۸۰ قرار داد.
همین شرایط برای روند نزولی هم وجود دارد. اگر روند نزولی قدرتمندی حاکم باشد، بدان معنا است که احتمالا حد اشباع فروش پایینتر از ۳۰ است و مثلا باید آنرا در ۲۰ گذاشت؛ و به علاوه حد اشباع خرید نیز پایینتر از ۷۰ خواهد بود و مثلا ممکن است دور و بر ۶۰ باشد.
پس برای استفاده صحیح از اندیکاتور RSI باید در اولین قدم وضعیت روند و قدرت آنرا بررسی کنید تا بتوانید سطوح RSI را درست تعیین کنید.
تنظیم اندیکاتور RSI بر اساس روند غالب
به نمودار پایین نگاه کنید. در وهله اول میتوان گفت که روند نزولی قدرتمندی در اینجا حاکم است. مقادیر پیشفرض اندیکاتور برای حد اشباع فروش و اشباع خرید به ترتیب ۳۰ و ۷۰ هستند، اما با توجه به قدرت روند نزولی ما تصمیم میگیریم که مقدار حد اشباع خرید را پایینتر بیاوریم و مثلا روی ۵۰ قرار دهیم.
همچنین میتوان مقدار حد اشباع فروش را نیز پایینتر برد و مثلا به جای ۳۰ روی ۲۰ یا ۱۰ تنظیم کرد. به عنوان قاعدهای کلی، هر چه روند قویتر باشد و نمودار شیب تندتری داشته باشد، باید بیشتر حدود اشباع خرید و اشباع فروش را جابجا کنید. تشخیص دقیق این مقدار اما به عهده خود شما است و به دانش و تجربه شما بستگی دارد.
سیگنالدهی اندیکاتور RSI بر اساس همگرایی و واگرایی
زمانی که اندیکاتور RSI رو به پایین برود ولی نمودار قیمت روند صعودی داشته باشد، و یا اندیکاتور رو به بالا برود ولی نمودار قیمت روند نزولی را طی کند؛ میگوییم که بین اندیکاتور و پرایس اکشن «واگرایی» وجود دارد. در واقع وقتی اندیکاتور به یک طرف و پرایس اکشن به طرف دیگر برود از یکدیگر واگرا هستند. این واگرایی میتواند به ما سیگنال خرید (گاوی) یا فروش (خرسی) بدهد.
به نمودار پایین نگاه کنید. اندیکاتور RSI به منطقه اشباع فروش وارد شده و سپس دو کف ثبت کرده است، به صورتی که کف دومی از کف اولی بالاتر است. در همین حال پرایس اکشن جهت نزولی دارد. بین RSI و پرایس اکشن در اینجا واگرایی است. مشخصا این نوع واگرایی در اینجا سیگنال خرید است.
در مثال بالا، پس از این که اندیکاتور کف دوم را بالاتر از اولی ثبت میکند و سپس از منطقه اشباع فروش (که اینجا روی ۳۰ تنظیم شده) خارج میشود، سیگنال خرید یا اصطلاحا سیگنال گاوی است. به این حالت واگرایی گاوی میگویند.
عکس این وضعیت برای سیگنال فروش صادق است. اگر اندیکاتور RSI وارد منطقه اشباع خرید شده باشد و سپس دو سقف را ثبت کند به صورتی که سقف دومی از اولی پایینتر باشد و از طرف دیگر، در همان بازه زمانی پرایس اکشن دائما سقف بالاتری را ثبت کند، وقتی که اندیکاتور از منطقه اشباع خرید خارج شود به ما سیگنال فروش میدهد. به این حالت واگرایی خرسی میگویند.
سیگنال اندیکاتور RSI بر اساس طرد چرخش (Swing Rejection)
به تصویر زیر نگاه کنید. این نمونهای از سیگنال خرید بر اساس حرکات اندیکاتور RSI و پرایس اکشن است.
در نقطه ۱ اندیکاتور از حد اشباع فروش (واقع در ۳۰) پایینتر میرود و یک کف را ثبت میکند. سپس در نقطه ۲ دوباره بالای حد اشباع قرار میگیرد. در ۳ سقفی را ثبت کرده و سپس پایین میرود اما این بار از حد اشباع گذر نمیکند. سپس در ۴ دوباره با نقطه ۳ برابر میشود. این رفتار در اندیکاتور میتواند حاکی از ایجاد روند صعودی و در نتیجه سیگنال خرید باشد.
ترسیم و تنظیمات اندیکاتور RSI در متاتریدر
در درجه اول باید بدانید که این اندیکاتور در تمامی پلتفرمها قابل دسترس است اما در اینجا از متاتریدر برای آموزش استفاده میکنیم.
طبق تصویر زیر، از این مسیر میتوان اندیکاتور RSI را به نمودار اضافه کرد:
Insert > Indicators > Oscillators > Relative Strength Index
پس از این کار پنجره تنظیمات اندیکاتور برای شما باز میشود.
همچنین اگر از قبل اندیکاتور را به نمودار اضافه کردهاید میتوانید روی نمودار راستکلیک کرده و گزینه indicator list را انتخاب کنید. سپس از پنجره باز شده اندیکاتور RSI را انتخاب کنید تا پنجره تنظیمات آن برایتان باز شود.
در بالا چهار زبانه داریم. در اول کار به سراغ Parameters میرویم. در این زبانه سه قسمت داریم:
- Period: تعداد دورههایی که اندیکاتور بر حسب آنها محاسبه میشود. مثلا اگر چهارچوب زمانی یا تایمفریم شما روزانه باشد، عدد ۱۴ به معنای ۱۴ روز خواهد بود و اگر تایمفریم ساعتی باشد، به معنای ۱۴ ساعت. در کل هر چه اندیکاتور برای دورههای بیشتری محاسبه شود حساسیت آن به نوسانات قیمت کمتر میشود و خود اندیکاتور هم کمتر نوسان میکند و سیگنالهای کمتری میدهد اما سیگنالهای کاذب نیز کمتر می شوند.
- Apply to: مشخص میکند که هنگام محاسبه اندیکاتور RSI از کدام قیمت هر دوره استفاده شود. در اینجا گزینه Close انتخاب شده است که به معنای قیمت پایانی است.
- Style: ظاهر اندیکاتور را تعیین میکند. از سمت چپ رنگ اندیکاتور، از وسط شکل خط (نقطهچین و غیره) و از سمت راست میتوانید ضخامت منحنی اندیکاتور را تنظیم کنید.
زبانه بعدی در بالا گزینه Levels است. در اینجا شما میتوانید حدود مد نظر را در اندیکاتور قرار دهید.
به طور پیشفرض دو حد ۳۰ و ۷۰ به عنوان حدود اشباع فروش و اشباع خرید روی اندیکاتور تنظیم شدهاند. همانطور که گفتیم میتوانید این حدود را بر حسب قدرت روند حاکم تنظیم کنید و یا آنها را نگه دارید ولی حدود دیگری را هم اضافه کنید.
برای تنظیم حدی که وجود دارد کافی است روی آن دابل کلیک کنید و مقدار آنرا تغییر دهید.
با استفاده از دکمه Add میتوانید حد جدیدی را اضافه کنید.
جمع بندی: راهکار افزایش دقت سیگنالهای اندیکاتور RSI
همانطور که گفتیم، یکی از مهمترین نکاتی که هنگام استفاده از RSI باید به آن توجه کنید تنظیم حد اشباع خرید و اشباع فروش است. در حالت پیشفرض حد اشباع خرید روی ۷۰ و اشباع فروش روی ۳۰ قرار دارد و این حدود برای زمانهایی که روند قدرت متوسطی دارد مناسب هستند، اما در مواجهه با روندهای قویتر بهتر است که بر حسب قدرت و جهت روند این حدود مقداری بالاتر یا پایینتر تنظیم شوند.
چون در زمان وجود روندهای قوی مقدار اندیکاتور RSI میتواند برای زمانی مدید در منطقه اشباع خرید یا اشباع فروش باقی بماند و از نظر سیگنالدهی چندان خوب عمل نکند، بهترین زمان استفاده از این اندیکاتور زمانی است که روند صعودی یا اندیکاتورRatio نزولی کاملا تسلط ندارد. به عبارت دیگر وقتی که بازار بین روندهای صعودی و نزولی جابجا میشود و یا در کانالی افقی حرکت میکند.
نکته مهم دیگر این است که بسیاری معاملهگران ترجیح میدهند از RSI در جهت روند حاکم بلندمدت استفاده کنند. یعنی مثلا اگر در بلندمدت روند صعودی حاکم است، تنها از سیگنالهای خرید (یا اصطلاحا گاوی) آنرا جدی میگیرند و اگر روند بلندمدت نزولی باشد، تنها سیگنالهای فروش (خرسی) آنرا لحاظ میکنند. این کار باعث میشود که سیگنالهای کاذب کمتری توسط اندیکاتور RSI ایجاد شود.
برای این کار کافی است که میانگین متحرک بلند مدت (مثلا میانگین متحرک ۳۰، ۶۰ یا ۹۰ روزه و یا طولانیتر) را ترسیم کنید و زمانی سیگنالهای خرید را جدی بگیرید که پرایس اکشن از منحنی این میانگین متحرک بالاتر برود. نقطه ضعف این روش این است که فرصت استفاده از حرکات صعودی مقطعی در پرایس اکشن را از دست میدهید.
⚪⚪⚪ راه دیگر کاهش سیگنالهای کاذب استفاده از الگوهای شمعی است که در این مقاله مفصل شرح داده شده است: آموزش استفاده از الگوهای شمعی
اندیکاتور RSI چیست؟ 2 سیگنال خرید و فروش از این اندیکاتور
ممکن است سوالات زیادی در مورد اندیکاتور RSI داشته باشید؛ بازار ارز های دیجیتال بازاری پر از فرصت است که در صورت داشتن دانش کافی، می توان از این فرصت ها استفاده کرد. حتما بارها و بارها متوجه این موضوع شده اید که افرادی به شکل دائم از ضرر های خود در انواع مختلف بازار می نالند و افرادی دیگر دائم از سود های خود بیان می کنند.
آیا این سود ها شانسی است؟ آیا افرادی که دائم ضرر می کنند بد شانس هستند؟ در بازار های مالی واژه شانس هیچ جایگاهی بین معامله گران ندارد؛ چرا که این واژه، به کل مفهوم کندل استیک و تحلیل تکنیکال را زیر سوال می برد. در بحث تحلیل تکنیکال، اندیکاتورها و شاخص ها کمک بسزایی به تحلیل گران می کنند. به کمک اندیکاتورها شما می توانید شرایط بازار سنجیده و با توجه به شرایط موجود، اقدام به خرید و فروش کنید. در این مقاله قصد داریم تا یکی از اندیکاتور های بسیار کاربردی در بازار های سرمایه را که آن را با عنوان اندیکاتور RSI می شناسیم، معرفی کرده و روش کار با آن را بیان کنیم.
برای ورود به فارکس، حتما از بهترین بروکر های فارکس مناسب ایرانیان استفاده کنید. ما در این مقاله، بهترین بروکر ها را معرفی و بررسی کرده ایم.
اندیکاتور RSI چیست؟
همانطور که بیان شد، اندیکاتورها دقیقا همانند یک چراغ راهنمایی و رانندگی هستند که سر پیج ها و تقاطع های خطرناک به ما اخطار می دهند. هنگام رانندگی، درست زمانی که قرار است به یک پیج خطرناک نزدیک شوید، به وسیله علائم راهنمایی و رانندگی موجود در جاده، از خطر پیش رو در جاده آگاه می شوید و سرعت خود را می کاهید. اندیکاتور ها نیز دقیقا همان قابلیت علائم راهنمایی و رانندگی را دارند. به کمک اندیکاتور های مختلف شما می توانید اطلاعات متفاوتی از بازار بدست آورید. این اندیکاتورها می توانند خبر یک اصلاح قیمتی یا شروع روند صعودی را برای ما بیان کنند. اندیکاتور RSI که یکی از پر کاربرد ترین اندیکاتورهای موجود می باشد، در چارت هم معامله گری مشاهده می شود.
این اندیکاتور که آن را با نام RSI می شناسیم، مخفف شده عبارت Relative Strength Index است. اگر بخواهیم که این اندیکاتور را کلمه به کلمه معنا کنیم، عبارت ” شاخص قدرت نسبی ” بدست می آید. شاید مفهوم نام آن برایتان کمی مبهم به نظر آید اما در یک تعریف ساده می توان بیان کرد که اندیکاتور RSI ، ابزاری است که به کمک آن شما می توانید قدرت خرید یا فروش و حجم عرضه و تقاضا را به شکل کامل واضحی مشاهده کرده و آن را تحلیل کنید. اندیکاتور RSI توسط والاس وایلدر جونیور در سال 1978 میلادی توسعه داده شد و کمی بعد در کتاب ” مفاهیم جدید در سیستم تجاری فنی ” او در همان سال منتشر شد.
اندیکاتور اندیکاتورRatio RSI بر مبنای شاخص مومنتوم یا همان momentum کار می کند که برای ارزیابی شرایط خرید و فروش بیش از حد یک دارایی بسیار کاربرد دارد. RSI را به شکل یک نوسانگر گراف خطی که بین دو محدوده در حال حرکت است نمایش می دهد و این محدوده اغلب در شرایط عادی شامل اعداد 30 تا 70 است.
بررسی اندیکاتور RSI
حال که با کلیات این اندیکاتور آشنا شده ایم، بهتر است که مقداری با روش کار و سیگنال های آن آشنا شویم. همانطور که بیان شد، اندیکاتور RSI بین محدوده 30 تا 70 در حال نوسان و بالا و پایین رفتن است. زمانی که یک ارز دیجیتال یا هر دارایی دیگر با خرید انبوه و تقاضای بالا رو به رو می شود، مقدار اندیکاتور RSI افزایش پیدا کرده و به محدوده ای نزدیک به عدد 70 یا حتی بیشتر از آن هدایت می شود که به آن اشباع خرید گفته می شود.
همچنین زمانی که عرضه و فروش یک سهم یا ارز دیجیتال به شدت اوج می گیرد، اندیکاتور RSI سر خم کرده و رو به پایین حرکت می کند؛ اگر در این فرایند اشباع این اندیکاتور به زیر عدد 30 برسد، اشباع اندیکاتورRatio فروش صورت گرفته است. شما می توانید نواحی اشباع خرید و فروش را در تصویر بالا مشاهده می کنید. حال شاید برایتان سوال شده است که مشخص شدن این نواحی اشباع خرید و اشباع فروش چه کمکی به ما می کند؟ اینجاست که با بحث سیگنال دهی اندیکاتور RSI آشنا می شویم.
سیگنال خرید اندیکاتور rsi
ممکن است اینکه اندیکاتور RSI چگونه به ما سیگنال خرید می دهد برایتان تعجب آور و جای سوال باشد؛ برای دریافت سیگنال خرید از این اندیکاتور کافی است تا به نمودار آن مراجعه کنیم. اگر نقطه که در این اندیکاتور در حال حاضر در آن قرار دارد، در منطقه اشباع فروش باشد، می توان دریافت که سیگنال خرید برای ما ارسال می شود. چرا که معامله گرانی که عرضه کرده و خرس های بازار زهر خود را ریخته اند و قیمت به شدت کاهش یافته است. اینجاست که گاو های بازار اوردر های خرید خود را فعال کرده و از رشد بازار حمایت می کنند و ما شاهد یک اصلاح در جهت مخالف حرکت روند بازار می شویم.
اینکه این سیگنال خرید در چه حد معتبر باشد، به عوامل مختلفی چون خطوط حمایتی و مقاومی، اخبار منتشر شده اندیکاتورRatio و سایر اندیکاتور های بکار رفته بستگی دارد. حتی ممکن است در منطقه اشباع خرید برای بار دوم نیز شاهد فشار فروش و عرضه و در نتیجه آن ریزش بازار باشیم.
سیگنال فروش با اندیکاتور rsi
اندیکاتور RSI همانطور که سیگنال خرید ارسال می کند، سیگنال فروش نیز برای معامله گران ارسال می نماید. زمانی که نمودار اندیکاتور RSI به محدوده اشباع خرید، یعنی بالاتر از رقم 70 می رسد، این اندیکاتور به ما سیگنال sell یا همان سیگنال فروش ارسال می کند. چرا که به خاطر جو روانی ایجاد شده بین معامله گران و حمایت شدید گاوها، بازار بیش از حد رشد کرده است و ایجاد اصلاح برای آن دور از انتظار نیست.
توصیه ای که اکثر معامله گران در هنگام ورود به منطقه اشباع خرید می کنند این است که سعی کنید به شکل پله ای از بازار خارج شده و پله های ورود خود را در مناطق پایین تر و حمایتی مشخص کنید.
همانطور که در تصویر بالا مشخص است، علاوه بر اینکه اندیکاتور RSI در مناطق اشباع خرید و فروش سیگنال های خرید و فروش ارسال می کند، خط روند های موجود در نمودار اندیکاتور RSI نیز می توانند کمک اندیکاتورRatio بسیار مناسبی برای شما باشند؛ در خط روند صعودی شکل گرفته در تصویر بالا که در نمودار اندیکاتور RSI شکل گرفته است، کاملا مشخص است که بعد از هر اصلاح و ریزش، بعد از برخورد این اندیکاتور با خط روند مذکور، ارز دیجیتال دوج کوین حمایت شده است. اما بعد از اینکه این خط روند صعودی رو به پایین شکسته است، تبدیل به یک مقاومت برای دوج کوین شده است؛ کاملا واضح است که بعد از هر بار برخورد با این خط روند، شاهد اصلاح و ریزش بازار بوده ایم.
رسم اندیکاتور rsi در متاتریدر
برای رسم اندیکاتور rsi در متاتریدر از منوی Insert گزینه Indicators و بعد Custom را انتخاب کرده و RSI را رسم کنید.
رسم اندیکاتور rsi در متاتریدر
آموزش اندیکاتور rsi در فارکس
اگر پاراگراف بالا را به دقت مطالعه کرده باشید ، روال کار با RSI بسیار راحت می باشد. ولی در عین راحتی باید با دقت بسیار بالایی از آن استفاده کرد. کار با اندیکاتور rsi در فارکس نیز مانند روش قبلی می باشد. یعنی زمانی که شاخص rsi بالای 70 قرار می گیرد ، به نقطه اشباع فروش نزدیک می شود. البته ممکن است مانند شکل زیر در بالای این نقطه و یا نرسیده به این نقطه روند نزولی آغاز می شود.
اندیکاتور rsi در فارکس
اندیکاتور rsi به تنهایی کامل نبوده و بهتر است همراه سایر اندیکاتور ها و سیگنال ها مورد استفاده قرار بگیرد. یکی از اشتباهات رایجی که تحلیل گران هنگام استفاده از اندیکاتور rsi انجام می دهند این است که زمانی اندیکاتور به بالای 70 می رسد اقدام به فروش کرده و یا همان پوزیشن SELL را باز می کنند.
در صورتی که در موارد بسیار زیادی پیش آمده است اندیکاتور بالای 70 رسیده و به نوعی نشان از شروع روند صعودی دوباره خواهد بود. و کسانی که در این نقطه سهم خود را بفروشند و یا پوزیشن SELL باز کنند ، دچار زیان خواهند شد.
تنظیمات اندیکاتور rsi
تنظیمات اندیکاتور rsi در متاتریدر در همان ابتدای رسم مانند شکل زیر نمایان می شود. مهم ترین پارامتر این پنجره Inputs می باشد. در حالت نرمال مقدار دوره روی ۱۴ تنظیم می شود. و مقدار و به صورت پیش ، مقدار آن روی ۱۴ تنظیم شده است. بسیاری از تحلیل گران ورودی های rsi را با توجه به استراتژی و اهداف خود تغییر می دهند تا نتایج دقیق تری کسب کنند.
تنظیمات اندیکاتور rsi
تنظیمات اندیکاتور rsi برای نوسان گیری
افرادی که به دنبال نوسان گیری هستند معمولا در تایم فریم های کوتاه تر معامله می کنند. این افراد بیشتر با کندل استیک کار کرده . دوره ها را کوتاه تر انتخاب می کنند. در مورد اندیکاتور rsi نیز این مورد صحت دارد. بهترین تنظیمات اندیکاتور rsi برای نوسان گیری مقدار کمتر یعنی ۹ ، ۱۰ و ۱۱ می باشد. زیرا اگر کمتر از این مقادیر را انتخاب کنید به احتمال زیاد اندیکاتور در نمایش نتایج دچار اشتباه خواهد شد و اگر مقادیر بیشتر از ۱۱ تفاوت چندانی با دوره ۱۴ نخواهد داشت.
تنظیم اندیکاتور rsi برای معاملات میان مدت
اگر قصد انجام معاملات میان مدت در بازار های مالی را دارید ، به تنظیمات پش فرض اندیکاتور rsi دست نزنید. مقدار ۱۴ برای معامله گران با اهداف میان مدت بسیار نرمال و خوب بوده و اطلاعات بهتری در اختیار تحلیل گران قرار می دهد.
تنظیم اندیکاتور rsi برای معاملات بلند مدت
انتخاب نوع تنظیمات به اهداف معامله گران از بازار های مالی بستگی دارد. مخصوصا در بازار سهام و بورس معامله گران زیادی به دلیل مشغله ها کاری و یا عدم دانش فقط سهام مستعد رشد اندیکاتورRatio و با سود های بلند مدت را شناسایی کرده و خرید می کنند. این افراد اگر از اندیکاتور rsi استفاده می کنند ، برای گرفتن نتایج بهتر است تنظیمات دوره را بالای ۲۰ تنظیم کنند. یعنی مقداری بین ۱۹ ، ۲۰ و یا ۲۱.
فرمول اندیکاتور rsi
شاخص rsi در هر گام با توجه به فرمول زیر محاسبه می شود.
فرمول اندیکاتور rsi
در این فرمول با توجه به دوره ای که هنگام رسم اندیکاتور انتخاب می شود ، میزان سود و زیان در دوره محاسبه می شود. میزان ضرر حاصل شده نیز مثبت در نظر گرفته می شود. و شاخص RSI محاسبه شده و اندیکاتور رسم می شود. این دو مقدار پارامترهای اندیکاتور rsi نامیده می شود.
آموزش اندیکاتور rsi در ارز دیجیتال
به جرات می توان گفت اندیکاتور rsi در تمامی بازار های مالی کاربرد داشته و سیگنال های مناسبی برای کاربران دارد. این اندیکاتور با نشان دادن نقاط اشباع خرید و فروش سیگنال های خرید و فروش مناسبی هم در فارکس و هم ارز های دیجیتال به کاربران نمایش می دهد.
برای تحلیل ارز های دیجیتال با rsi زمانی که یک ارز دیجیتال به زیر ۳۰ البته گاهی اوقات حتی کمتر از ۲۰ زمان اشباع فروش بوده و بالعکس. با توجه به جهانی بودن معاملات ارز های دیجیتال تحلیل ها و آموزش هایی که در مقاله بیان کرده ایم برای ارز دیجیتال نیز صدق می کند. برای رسم اندیکاتور rsi ارز دیجیتال می توانید از سایت های تحلیل تکنیکال مانند تریدینگ ویو و … استفاده کنید.
اندیکتور rsi در بورس
این اندیکاتور برای تحلیل تکنیکال سهام بورس نیز بسیار مناسب و کاربردی می باشد. اندیکاتور rsi در مفید تریدر ، ایزی تریدر ، آگاه و … به راحتی قابل رسم بوده و تحلیل آن کاملا مشابه تحلیل فارکس و ارز های دیجیتال می باشد.
تفاوت اندیکاتور rsi و cci
اندیکاتور rsi قدرت خریداران و فروشندگان را نشان داده و در واقع شاخص قدرت نسبی می باشد. این اندیکاتور بین ۰ تا ۱۰۰ نوسان کرده و سیگنال های خرید و فروش با توجه به توضیحاتی که در قسمت استراتژی و بررسی اندیکاتور rsi داده شد ، دریافت می گردد.
شاید ظاهر اندیکاتور rsi و cci شبیه هم باشد ، ولی این دو اندیکاتور کاملا متفاوت از هم هستند. اندیکاتور cci قدرت شتاب نوسان را در یک بازه بیان می کند. این اندیکاتور بین دو مقدار -۱۰۰ و +۱۰۰ نوسان می کند. و زمانی که روند بازار نزولی باشد این اندیکاتور منفی و زمانی که بازار صعودی باشد ، اندیکاتور مثبت خواهد بود. یعنی بالای صفر نوسان خواهد کرد.
اندیکاتور rsi و macd
تحلیل گران بازار های مالی معمولا از ترکیب دو اندیکاتور rsi و macd برای گرفتن سیگنال استفاده می کنند. هر دوی این اندیکاتور ها به تنهایی کامل نبوده و نمی تواند سیگنال مناسبی صادر کند. ولی زمانی که rsi و macd با هم استفاده شوند ، بسیار کاربردی تر بوده و می توان تصمیمات صحیح تری گرفت.
ترکیب اندیکاتور rsi و mfi
اندیکاتور mfi (Money Flow Index) شاخص جریان نقدینگی بوده و ورود و خروج نقدینگی در بازار را نشان می دهد. ترکیب اندیکاتور rsi و mfi نیز توسط تحلیل گران زیادی مورد استفاده قرار می گیرد. مخصوصا زمانی که rsi بالای هفتاد و یا زیر 30 قرار می گیرد ، با استفاده از اندیکاتور mfi در این نقاط حساس می توان با تشخیص ورود و خروج نقدینگی در این نقاط تصمیم صحیح تری گرفت.
نتیجه گیری
در انتهای این آموزش لازم به ذکر است که هیچ کندل استیک و اندیکاتوری به معنای پیش بینی 100 درصد قیمت نمی باشد و هزاران احتمال در بازار وجود دارد. پیشنهاد ما به شما مدیریت سرمایه در کنار تحلیل تکنیکال و فاندامنتال است؛ شما با ترکیب اندیکاتور ها و مدیریت سرمایه می توانید سود های بسیار قابل توجهی را در این بازار کسب کرده و سرمایه خود را افزایش دهید.
آشنایی با اندیکاتور RSI در تحلیل تکنیکال و نحوه استفاده از آن
اندیکاتورها برای کمک به تریدرها جهت شناخت بازار و درک شرایط فعلی ایجاد شدهاند. امروزه، شمار اندیکاتورهایی که توسط معاملهگران حرفهای به وجود میآیند، روز به روز در حال افزایش است. بسیاری از این اندیکاتورها رایگان هستند، اما برخی دیگر توسط سازندههای آنها به فروش میرسند. دقت داشته باشید که اندیکاتورها بر اساس بازار و شرایط مختلف ایجاد میشوند. بنابراین استفاده از آنها بدون دانش کافی نمیتواند کمکی به افزایش سود سرمایهگذاری کند. در واقع، اندیکاتورها همچون جعبه ابزاری هستند که شخص در ابتدا باید ترتیب و روش استفاده از آنها را بیاموزد. سپس با توجه به آنها نسبت به خرید و فروش سهام مختلف تصمیمگیری نماید. پس بهتر است پیش از استفاده از هر اندیکاتوری آن را بهخوبی بشناسید. در این مقاله از سری مقالات آموزش بورس در چراغ به بررسی اندیکاتور RSI در تحلیل تکنیکال و نحوه استفاده از آن خواهیم پرداخت.
اندیکاتور RSI در تحلیل تکنیکال چیست؟
اندیکاتور شاخص قدرت نسبی یا Relative Strength Index (RSI) از جمله اندیکاتورهای بازگشتی پرکابرد در تحلیل تکنیکال است. این اندیکاتور را از آن جهت شاخص قدرت نسبی میگویند که قدرت بازار و قدرت خریداران و فروشندگان را نسبت به یکدیگر نشان می دهد. اغلب معاملهگرانی که در بازارهای جهانی همچون بورس، فارکس، باینری آپشن و … فعالیت دارند، از این اندیکاتور برای ورود به معاملاتشان استفاده مینمایند. از آنجایی که اندیکاتور RSI همواره بین دو سطح ٠ و ١٠٠ نوسان میکند و زیر چارت قرار میگیرد، جزء دستهی اسیلاتورها به حساب میآید. در اصل، این اندیکاتور، یک اسیلاتور قیمتی میباشد که از میانگین قیمتها در بازههای زمانی مختلف تشکیل شده است. تحلیلگران در تنظیمات RSI، معمولاً از تنظیم ١۴ روزه استفاده میکنند. اما برخی دیگر هم متناسب با کارکرد خود از بازه های ۵،۷،۹،۲۱،۲۸ و … روزه هم استفاده مینمایند.
کاربردهای اندیکاتور RSI در تحلیل تکنیکال
کاربردهای اندیکاتور RSI در تحلیل تکنیکال
- محاسبهی تغییر حرکات قیمت و سرعت بازار
- مقایسهی بین فروشندهها و خریداران قوی در بازار
- تشخیص واگراییها یا نوسان غلط با استفاده از این اندیکاتور
- به کار بردن خطوط روند همراه با اندیکاتور RSI در تحلیل تکنیکال
آشنایی با دوسطح بسیار مهم در اندیکاتور RSI
آشنایی با دوسطح بسیار مهم در اندیکاتور RSI
گفتیم که اندیکاتور RSI، بین دو سطح ٠ و ١٠٠ در حال نوسان میباشد که ناحیهی صفر نشاندهندهی افت قیمت و ناحیهی ۱۰۰ به معنای بالا رفتن قیمت میباشد. اما در بین این محدوده دو سطح ٣٠ و ٧٠ از سطوح بسیار مهم و کلیدی به شمار میآیند. سطح ۳۰ به «اشباع فروش» و سطح ۷۰ هم به «اشباع خرید» معروف میباشد.
سطح ۳۰ (اشباع فروش):
هرگاه اندیکاتور RSI از ناحیهی ٣٠ پایینتر رود، میتوان فهمید که در حال حاضر در بازار فروشهای افراطی انجام میشود. بنابراین در این ناحیه احتمال کاهش فشار فروش، برگشت سهم و صعودی شدن قیمت وجود خواهد داشت.
سطح ۷۰ (اشباع خرید):
زمانیکه نمودار RSI در تحلیل تکنیکال از ناحیهی ۷۰ بالاتر میرود، در اصطلاح میگویند اشباع خرید رخ داده است. در چنین حالتی میتوان این سیگنال را دریافت کرد که احتمالاً در بازار خریدهای افراطی در حال انجام است. بنابراین این امکان وجود دارد که در این ناحیه هر لحظه خریدها و روند صعودی سهم به پایان رسیده و روند سهم نزولی شود.
سطح ۵۰ (خنثی):
سطح ۵۰ در اندیکاتور RSI در تحلیل تکنیکال بهعنوان سطح میانی یا خنثی در نظر گرفته میشود. چنانچه نوسانات اسیلاتور RSI به درجات ۲۰ و ۸۰ یا ۱۰ و ۹۰ برسد قدرت بازگشتی آن بیشتر خواهد شد.
نحوه استفاده از اندیکاتور RSI
نحوه استفاده از اندیکاتور RSI
برای استفاده از اندیکاتور RSI در تحلیل تکنیکال در ابتدا باید وارد نرمافزار تحلیلی خود که در سیستم نصب کردهاید شوید. سپس در قسمت جستجوی نماد، نماد مورد نظرتان را جستجو نمایید. حال برای آنکه اندیکاتور RSI را به چارت خود اضافه کنید، با رفتن به قسمت Insert در نوار ابزار بالا بر روی اندیکاتور کلیک کرده و سپس اندیکاتور RSI را در آن جست و جو کنید. پس از تایید، اندیکاتور RSI در پایین صفحه نمایش داده خواهد شد. مهمترین سیگنالها در این اندیکاتور را میتوانید روی سطوح کلیدی ۳۰ و ۷۰ دریافت نمایید. برای مثال وقتی اندیکاتور بر روی اشباع فروش قرار دارد، موقع برگشت آن میتوان برای ترید رو به بالا حساب کرد. برعکس این موضوع نیز صحیح است.
نکته: به یاد داشته باشید که از اندیکاتور RSI در تحلیل تکنیکال در تایمفریمهای بالا، بهتر جواب میدهد. اما چنانچه راغب به استفاده از این اندیکاتور در تایمفریمهای پایین بودید، پیشنهاد میکنیم تا غیر از سطوح ۳۰ و ۷۰، دو سطح دیگر (مثلا ۳۵ و ۶۵) به دلخواه اضافه نمایید. بنابراین رشد و ریزش قیمت را بر روی دو سطح جدیدی که خودتان اضافه کردهاید، باید در نظر بگیرید و بر اساس آنها برای خرید و فروش سهم تصمیمگیری نمایید. این کار میتواند دقت شما در معاملات را تا حدی افزایش دهد و از تریدهای منفی جلوگیری نماید.
سخن آخر
در این مقاله از سایت آموزش چراغ راجع به اندیکاتور RSI در تحلیل تکنیکال و نحوه استفاده از آن صحبت کردیم. گفتیم که این اندیکاتور میتواند سیگنالهای خوبی برای خرید و فروش سهم در اختیار معاملهگران قرار دهد. اما دقت داشته باشید که در تایمفریمهای پایین نمیتوان روی اندیکاتور RSI حساب کرد. بنابراین هنگام استفاده از آن، از تایمفریمهای بیشتر از ۱ ساعت استفاده نمایید. این نکته را هم در نظر داشته باشید که هیچگاه نباید از یک اندیکاتور برای ورود و خروج از معامله استفاده کرد. بنابراین پیشنهاد میشود که در کنار استفاده از اندیکاتورها، از فیلترها و ابزارهای تکنیکی دیگر نیز کمک بگیرید. چراغ ، بهعنوان پلتفرم آموزش و کاریابی در تلاش است تا با بیان نکات آموزشی و مفید و ارائه دوره های آموزش بورس هر آنچه را که برای یک سرمایهگذاری صحیح و اصولی در بازارهای مالی نیاز دارید، در اختیارتان قرار دهد.
اندیکاتور RSI چیست؟
اندیکاتور RSI یکی از مهم ترین اندیکاتورهای تحلیل تکنیکال می باشد که می توانید در این مقاله مطالعه کنید. همان طور که می دانید، کارایی و حضور اندیکاتورها در تراکنش و مبادلات مالی، اندیکاتورRatio عاملی بسیار حیاتی و کلیدی است.
اندیکاتورها به طور کل تقسیم بندی و مدل های خاص خود را دارند که هر کدام از آن ها برای شرایط و موقعیت های خاص طراحی شده اند. در این مقاله قصد بررسی اجالی یکی از مدل های کاربردی اندیکاتورها را داریم. اندیکاتور RSI یکی از برترین و کاربردی ترین گونه های اندیکاتورها می باشد که سرمایه گذاران از اندیکاتورRatio آن استفاده می کنند.
اندیکاتور RSI چیست؟
ممکن است در ابتدا برای شما سوال پیش بیایید که اندیکاتور RSI مخفف و یا نماد چه چیزی است. RSI یا relative strength index نوعی اندیکاتور برگشتی به حساب می آید که برای تعیین و مشخص کردن نقاط و سطوح بازگشتی در بازار به کار برده می شود. از طرفی تایید این نقاط یکی دیگر از ویژگی های اندیکاتورهایRSI می باشد.اندیکاتور RSI یا همان شاخصص قدرت نسبی جزو آن دسته از اندیکاتورهایی است که به شما پیشنهاد می شود تا در تحلیل ها و مبادلات خود از ان استفاده کنید.
یکی دیگر از موضوعاتی که با توضیح آن می توان به تعریف بهتری از اندیکاتور RSI رسید، ویژگی آنالیزینگ یا تحلیلی آن است. در مجموع اندیکاتور RSI نشان دهنده ی قدرت و توانایی خریداران و فروشندگان نسبت به یک دیگر است. به این وسیله می توانید نسبت به توانایی خرید یا فروش خریداران و فروشندگان اطلاعات بهتر و بیش تری به دست آورید.
کاربرد اندیکاتور RSI :
همان طور که در ابتدا نیز به آن اشاره شد، اندیکاتور RSI یکی از پرکاربرد ترین گونه های اندیکاتور در سرتاسر جهان است. ویژگی های مطلوب و متعدد این اندیکاتور سرمایه گذاران و تحلیل گران اقتصادی را برای انجام معاملات و یا بررسی عملکرد بازار مجاب کرده است.
از طریق واگرایی، همگرایی، حرکت جنبشی منجر به شکست و نیز قطع شدن خط میانی می توان به سیگنال های خوبی دست یافت. همچنین این نکته را نباید فراموش کرد که اندیکاتور rsi برای تشخیص کلی و عملکرد نهایی در بازار بسیار کاربرد دارد.
نکته ی مهمی را که می بایست در استفاده از اندیکاتور RSI بدانید این است که این اندیکاتورها صرفا تنها تعقیب کننده ی روند و ابزار کمکی برای تحلیل تکنیکال می باشند. هرگز با استفاده از یک اندیکاتور نمی توان به موقعیت خرید و فروش رفت بلکه سیگنال هی ارایه شده توسط این اندیکاتور فقط هشداری برای توجه بیش تر به موقعیت سهام و بررسی بیش تر آن است.
اندیکاتور RSI
اندیکاتور RSI که مخفف Relative Strength Index میباشد با روابط ریاضی محاسبه میگردد که ذکر این روابط از حوصله این بحث خارج میباشد. در تنظیمات RSI نیز عموماً از تنظیم ١۴ روزه استفاده میشود. این اندیکاتور همواره بین دو سطح ٠ و ١٠٠ در حال نوسان میباشد.
- اخطارهای خریدوفروش با کمک اندیکاتورRSI:
- استفاده بر اساس اشباع خرید و فروش : در نقاطی که بیش از اندازه خرید انجام شود، خط روند اندیکاتور به بالای سطح 70 وارد می شود و این ناحیه اشباع (اشباع خرید) است و همچنین زمانی که سطح 70 را به پایین قطع کند اقدام به فروش میکنیم و نیز منطقه اشباع فروش زیر عدد 30 است. (شکل 1)
شکل 1 : برخی از نقاط اشباع خرید و فروش اندیکاتور RSI در سهام شرکت گل گهر
- استفاده برای شکست روند با به پایان رسیدن روند زودتر از نمودار قیمت:
اندیکاتور RSI میتواند در تشخیص تغییر روند و اخطارهای خریدوفروش دید بسیار خوبی به تحلیلگر بدهد به صورتی که در ابتدا با رسم خط روند بر روی اندیکاتور و رعایت برخوردهای لازم خط روند با اندیکاتور میتواند کمک در پیشبینی در مورد شکسته شدن خط روند و افزایش یا کاهش قیمت سهام را داشته باشد. ( شکل2)
شکل2: شکست خط روند در اندیکاتور RSI در سهام شرکت معدنی و صنعتی چادر ملو
اخطارهای خرید و فروش در اندیکاتور RSI نیز همانند اندیکاتور MACD از واگراییها و همگراییها با نمودار قیمت استفاده میشود (شکل3 – شکل4)
شکل3: واگرایی ها در اندیکاتور RSI و نمودار قیمت سهام شرکت گروه مپنا
شکل4: واگرایی در اندیکاتور RSI با نمودار قیمت در سهام شرکت گل گهر
- تشکیل الگوها در قسمت اسیلاتور و معاملات بر اساس آن خصوصاً در منطقه اشباع خرید و اشباع فروش :
در تشکیل الگوها و تشخیص ادامهی روند آنها در قسمت اندیکاتور RSI بسیار میتوان از این اندیکاتور بهره برد بدینصورت که در تشکیل الگوهای بازگشتی و الگوهای هارمونیک میتوان قبل از کامل شدن الگو نوع الگو را تشخیص داد و نسبت به موقعیت اقدام به خریدوفروش کرد. (شکل5)
شکل 5 : تشکیل الگوی سقف دوقلو در نمودار قیمت و عدم تشکیل این الگو در اندیکاتور RSI در سهام شرکت ذوب آهن
1-4 در کدام یک از تصاویر ذیل واگرایی معمولی منفی مشاهده میشود ؟
4-2 در کدام یک از تصاویر ذیل اندیکاتور 8 بار خط اشباع خرید را قطع کرده است ؟